Bilimsel rapor yazımında kullanılan standartlar, yalnızca biçimsel bir düzeni sağlamakla kalmaz; aynı zamanda akademik dürüstlüğü, kaynakların şeffaflığını ve bilginin uluslararası paylaşılabilirliğini garanti altına alır. Bu standartlardan biri de Chicago yazım stilidir. Özellikle tarih, sanat tarihi, edebiyat, beşeri bilimler ve bazı sosyal bilimler alanlarında sıkça tercih edilen Chicago stili, esneklik ve detaylı kaynak gösterme özellikleriyle öne çıkar.
Chicago stili, diğer yazım sistemlerinden farklı olarak iki temel yöntem sunar: Notlar ve Bibliyografya Sistemi (Notes and Bibliography) ile Yazar-Tarih Sistemi (Author-Date). Bu iki yöntem, disipline ve araştırma türüne göre seçilebilir. Böylece Chicago stili, hem detaylı tarihsel araştırmalarda hem de daha modern bilimsel raporlarda uygulanabilmektedir.
Bu yazıda, bilimsel rapor yazımında Chicago stilinin temel kuralları, metin içi atıf yöntemleri, kaynakça düzeni, avantajları ve sık yapılan hatalar ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.
Gelişme
1. Chicago Stilinin Tarihçesi
Chicago stili, ilk olarak 1906’da Chicago Üniversitesi tarafından yayımlanan “The Chicago Manual of Style” ile akademik dünyaya kazandırılmıştır. Günümüzde 17. baskısı kullanılmaktadır.
2. Kullanım Alanları
-
Tarih ve sanat tarihi.
-
Beşeri bilimler.
-
Sosyal bilimlerin bazı alt dalları.
-
Disiplinlerarası araştırmalar.
3. Chicago Stilinin İki Yöntemi
-
Notlar ve Bibliyografya Sistemi: Dipnot ve sonnot kullanımıyla ayrıntılı kaynak gösterimi yapılır.
-
Yazar-Tarih Sistemi: APA ve Harvard’a benzer şekilde metin içinde yazar-tarih formatı kullanılır.
4. Notlar ve Bibliyografya Sistemi
Bu yöntemde kaynaklar dipnotlarda belirtilir ve raporun sonunda “Bibliography” bölümünde listelenir.
-
Dipnot örneği:
-
Ahmet Demir, Tarihsel Araştırmalarda Yöntem (İstanbul: Akademi Yayıncılık, 2021), 45.
-
Bibliyografya örneği:
Demir, Ahmet. Tarihsel Araştırmalarda Yöntem. İstanbul: Akademi Yayıncılık, 2021.
5. Yazar-Tarih Sistemi
Bu yöntemde kaynaklar metin içinde yazar soyadı ve yıl ile gösterilir:
-
(Demir 2021, 45)
Kaynakça örneği:
Demir, Ahmet. 2021. Tarihsel Araştırmalarda Yöntem. İstanbul: Akademi Yayıncılık.
6. Kitap Kaynak Gösterimi
-
Notlar sistemi:
-
Mehmet Yılmaz, Sanat Tarihine Giriş (Ankara: Kültür Yayınları, 2019), 78.
-
Yazar-tarih sistemi:
(Yılmaz 2019, 78)
7. Makale Kaynak Gösterimi
-
Notlar sistemi:
-
Ayşe Arslan, “Osmanlı’da Eğitim Yapıları,” Tarih Dergisi 25, no. 2 (2020): 112-134.
-
Bibliyografya:
Arslan, Ayşe. “Osmanlı’da Eğitim Yapıları.” Tarih Dergisi 25, no. 2 (2020): 112-134.
8. İnternet Kaynakları
-
Notlar sistemi:
-
World Health Organization, “Health Guidelines,” erişim 5 Nisan 2022, www.who.int/health.
9. Arşiv ve El Yazmaları
Tarih araştırmalarında arşiv belgeleri ve el yazmaları için ayrıntılı dipnot verilmesi gerekir.
10. Doğrudan Alıntılar
Chicago’da alıntılar tırnak içinde verilir, uzun alıntılar ise blok paragraf şeklinde düzenlenir.
11. Çoklu Kaynak Gösterimi
Bir dipnotta birden fazla kaynak sıralanabilir.
12. Kısaltmaların Kullanımı
İlk dipnotta kaynak tam yazılır, sonraki dipnotlarda “ibid.” (aynı kaynak) veya kısaltılmış biçimi kullanılabilir.
13. Kaynakçada Alfabetik Sıralama
Bibliyografya bölümünde yazar soyadına göre alfabetik sıralama yapılır.
14. Sayfa Düzeni
-
Times New Roman, 12 punto.
-
Çift satır aralığı.
-
Dipnotlar tek satır aralığıyla yazılır.
15. Görsellerin Kaynak Gösterimi
Fotoğraf, tablo veya şekiller kullanıldığında altına mutlaka kaynak bilgisi eklenir.
16. Chicago ve APA Arasındaki Farklar
-
APA: Metin içi (Yazar, Yıl).
-
Chicago: Dipnot veya metin içi (Yazar Yıl).
Chicago daha çok beşeri bilimlerde tercih edilir.
17. Sık Yapılan Hatalar
-
Dipnotlarda eksik bilgi.
-
Bibliyografya ile dipnotların uyumsuzluğu.
-
Ibid. kullanımında yanlışlık.
18. Yazılım Araçlarıyla Chicago Kullanımı
Zotero, EndNote ve Mendeley, Chicago stilinde otomatik kaynak gösterimi yapabilir.
19. Chicago Stilinin Avantajları
-
Detaylı kaynak gösterimi sağlar.
-
Esneklik sunar.
-
Tarihsel belgeler için idealdir.
20. Chicago Stilinin Sınırlılıkları
-
Yeni başlayanlar için karmaşık olabilir.
-
Kaynakça hazırlama süreci uzun zaman alabilir.
Sonuç
Bilimsel raporlarda Chicago yazım stili, özellikle beşeri bilimler ve tarih araştırmalarında güvenilirliği, detaylı kaynak gösterme özelliği ve esnekliği ile öne çıkar. İki farklı yöntemi (Notlar ve Bibliyografya ile Yazar-Tarih sistemi) sayesinde disipline uygun esneklik sunar.
Doğru uygulandığında, Chicago stili raporların akademik değerini artırır, okuyucunun kaynaklara kolay ulaşmasını sağlar ve intihali önler. Yanlış uygulamalar ise hem raporun kabul edilmesini zorlaştırır hem de akademik itibar kaybına yol açabilir.
Sonuç olarak, beşeri bilimlerde rapor hazırlayan her araştırmacı, Chicago stilini öğrenmeli, disiplinin tercih ettiği yöntemi benimsemeli ve yazım sürecinde titizlikle uygulamalıdır.
