Eleştirel metotlar—eleştirel kuram, eleştirel söylem analizi, eleştirel realizm, eleştirel edebiyat incelemesi vb.—olguları yalnızca tanımlamakla kalmaz; güç ilişkilerini, ideolojik alt-metinleri ve toplumsal yansımaları da açığa çıkarmayı hedefler. Ancak bu metotların çok katmanlı kavram seti, karmaşık analiz adımları ve disiplinlerarası doğası, tezlerde tutarlı biçimde sunulmasını zorlaştırır. Rapor Anahtarı (RA), her eleştirel kavramı (KAV-), kuramsal atıfı (CRT-), yöntem adımını (YNT-), örnek metin/doküman referansını (DOC-) ve analitik yorumu (ANA-) benzersiz kodlarla eşleştirerek bu zorluğu aşar. Böylece tezinizde “Bu eleştirel yorum hangi veriye, hangi kavrama ve hangi teorik kaynağa dayandı?” sorusu kodlar aracılığıyla anında yanıt bulur.
1 Eleştirel Metotların Kod Mimarisi
Kod | Tür / Katman | Açıklama |
---|---|---|
KAV-01 | Eleştirel Kavram | Hegemonya, toplumsal cinsiyet, sömürü vb. |
CRT-01 | Kuramsal Kaynak | Gramsci (1971) — Hegemonya |
YNT-01 | Analiz Adımı | Eleştirel söylem analizi (ESİ)in “kelime sıklık” fazı |
DOC-01 | Veri Parçası | Gazete makalesi #12 |
ANA-01 | Analitik Yorum / Sonuç | Hegemonik söylemin medya diline yansıması |
İpucu : Kod öneklerini kısa ve sezgisel tutun, “KAV-/CRT-/YNT-/DOC-/ANA-” dizisini değiştirmeyin.
2 Eleştirel Yazının Adım Adım Kodlu Kurgusu
-
Kuramsal Çerçeve (KAV- & CRT-)
-
“Toplumsal cinsiyet toplumsal inşa sürecinin ürünüdür (KAV-02).
-
Bu kavram, Butler’ın cinsiyet performativitesi kuramına dayanır (CRT-02).”
-
-
Veri Seçimi (DOC-)
-
“Analiz için seçilen metin, haber portalı başlığı (DOC-04).”
-
-
Yöntem Uygulaması (YNT-)
-
“Eleştirel söylem analizi üç fazdan oluşur (YNT-01 → YNT-03).”
-
-
Analiz ve Yorum (ANA-)
-
“Kelime sıklık analizi (YNT-01) hegemonik ifadelere ışık tuttu (ANA-02).”
-
-
Karşılaştırma ve Boşluk (GAP-)
-
“Önceki çalışmalarda görülmeyen gizli ataerkil metin yapıları tespit edildi (GAP-01).”
-
3 Kodlu Tablo ve Matriks Örnekleri
3.1 Analiz Süreci Akış Tablosu (TAB-01)
Aşama | Kod | Açıklama | İlgili DOC | Çıktı ANA |
---|---|---|---|---|
1 | YNT-01 | Kelime Sıklık | DOC-01-04 | ANA-01 |
2 | YNT-02 | Çerçeve Analizi | DOC-02 | ANA-02 |
3 | YNT-03 | Eleştirel Makro Strüktür | DOC-03 | ANA-03 |
3.2 Kavram–Veri Haritalama (DIAG-01)
Diyagramda KAV-, DOC- ve ANA- kodları renkli düğümler olarak gösterilir.
4 Metin İçi Referans Teknikleri
-
Parantez İçi: “…hegemonya (KAV-01; CRT-01) söyleminin güçlü bir örneği (DOC-02)…”
-
Dipnot: “* Ayrıntılı kodlu çözümle için bkz. TAB-01.”
-
Çapraz Bağ:
\ref{ANA-03}
→ Analiz sonuç bölümüne tıklanabilir geçiş.
5 Dijital Araç Entegrasyon
Araç | Rol | Katkı |
---|---|---|
Atlas.ti/NVivo | DOC- kodlu metin parçalama | KAV-/YNT- etiketlerini otomatik rapor |
Zotero | CRT- kodlu kuramsal kaynak etiketi | Hızlı atıf ve bibliyografya |
Obsidian + Dataview | KAV-↔ DOC- backlink grafı | Görsel kavram–veri ağı |
Overleaf | \label{} ile RA kodları | Otomatik içindekiler, şekil/tablo listesi |
6 Pratik İpuçları
-
Bileşik Kod Kullanımı: Aynı metin parçası birden çok kavram içeriyorsa “DOC-02|KAV-01|KAV-03” biçiminde listeleyin.
-
Frekans Raporu: NVivo’dan KAV- kod frekanslarını çıkarıp TAB-02’ye yerleştirin.
-
Karşı Argüman Kodu (KAR-) ekleyin: Eleştiriye önceden cevap hazırlayın.
-
Renk Kodlama: KAV- mor, CRT- yeşil, YNT- turuncu; dokümanda tutarlı renk paleti kullanın.
-
Sürüm Kontrol: Kod tablosu CSV’sini Git repo’da tutun; revizyon geçmişi takibi.
7 Sonuç
“Rapor Anahtarı ile Tez Yazımında Eleştirel Metotlar,” eleştirel kuramlara dayalı tezlerde yöntem şeffaflığı ve anlatım güvenirliğini maksimize eder. KAV-, CRT-, YNT-, DOC- ve ANA- kodları; kavram–teori–veri–yorum zincirini somutlaştırır, okuyucunun analitik rotasını kısaltır, savunma sürecini kolaylaştırır ve tezinizin eleştirel derinliğini görünür kılar.